Το ιστορικό ηφαίστειο της Καμένης Χώρας

  • Το νεότερο ηφαίστειο των Μεθάνων
    Το ιστορικό ηφαιστείο των Μεθάνων

    Το 270 π.Χ. η φωτιά του ηφαιστείου φάνηκε μεχρί την Αθήνα και η έκρηξη περιγράφτηκε και από τους αρχαίους ιστορικούς Στράβωνα και Όβιδιος.

  • Der jüngste Lavadom auf Methana
    Der jüngste Lavadom auf Methana

    Einer der interessantesten Vulkane des Saronischen Golfs!

  • Αυτό μπορεί να έμοιαζε όταν το ηφαίστειο ήταν ενεργό
    Αυτό μπορεί να έμοιαζε όταν το ηφαίστειο ήταν ενεργό

    Καλλιτεχνικό φωτισμό των βράχων του ηφαιστείου...

Το νεότερο ηφαίστειο των Μεθάνων

Περίπου το 273 π.Χ. υπήρξε - μετά από έναν σεισμό - μία ρωγμή στην ορεινή πλαγιά των βορειοδυτικών Μεθάνων από την οποία βγήκε πρώτα το αέριο διοξείδιο του θείου και η τέφρα. Έγινε σύντομα μια ιξώδης λάκα δακτυλίου και δημιούργησε έναν θόλο που σε αρκετές φάσεις έφθασε σε ύψος περίπου 411,5 m. Σε αυτόν τον κεντρικό θόλο της λάβας, άνοιξε μια σειρά από κρησφύγετες και μεταφέρθηκε στη θάλασσα ένα ρεύμα ογκόλιθων μήκους έως 1,5 χιλιομέτρων. Ο ένας βράχος σαν μία μπουλντόζα έσπρωξε τον άλλον προς τα μπροστά  και σε κάποιο σημείο στο τέλος της δραστηριότητας, μία νέα ρωγμή έσπασε στους νότιους πρόποδες του θόλου και έβγαλε για τελευταία φορά λάβα. Το χωριό Καμένη Χώρα βρίσκεται εκεί σήμερα. Όταν η δραστηριότητα τελείωσε και ο θάλαμος μάγματος ήταν άδειος, ο θόλος κατέρρευσε και αναπτύχθηκε ένας ψευδοκράτηρας.  Ο Rudolf v. Ο Leyden εξηγεί το φαινόμενο των πρωτογενών και δευτερογενών λαβών στο βιβλίο του και περιγράφει επίσης τις μηχανικές διεργασίες, τον τρόπο με τον οποίο πιέζεται η λάβα μεταξύ των κυρίων λακών και πώς σχηματίστηκε η κεντρική περιοχή κορυφής. Αυτή η ηφαιστειακή έκρηξη ήταν ορατή μέχρι την αρχαία Αθήνα και υπήρξαν αναφορές από τους αρχαίους συγγραφείς Όβιδιος και Στράβωνα. Εκείνη την εποχή υπήρχαν σίγουρα και οι πρώτοι επισκέπτες, γιατί το κοντινό ιερό της Τροιζήνας προσέλκυσε πολλούς Αθηναίους.  Εκείνο καταστράφηκε από σεισμούς ως αποτέλεσμα της ηφαιστειακής έκρηξης, . Ακόμη και τότε υπήρχαν θεραπευτικές πηγές στα Μέθανα και, ως αποτέλεσμα του ηφαιστείου, νέες θερμές πηγές,τις οποίες αργότερα, γύρω στο 180 μ.Χ. αναφέρει επίσης ο Ρωμαίος συγγραφέας ταξιδιών Παυσανίας. Οι Θόλοι της Λάβας όπως στην Καμένη Χώρα υπάρχουν πολύ συχνά στη χερσόνησο των Μεθάνων και υπάρχουν πολύ μεγαλύτερα, όπως ο θόλος της Κυψέλης.

Κάπως έτσι μπορούμε να φανταστούμε το ηφαίσετιο όταν ήταν ενεργό. Μία γραφική του Ελβετού γεωλόγου R.v.Leyden 1940
Κάπως έτσι μπορούμε να φανταστούμε το ηφαίσετιο όταν ήταν ενεργό. Μία γραφική του Ελβετού γεωλόγου R.v.Leyden 1940
Μια διατομή μέσω του ενεργού ηφαιστείου.
Μια διατομή μέσω του ενεργού ηφαιστείου.
Το ρεύμα της λάβας της ιστορικής έκρηξης.
Το ρεύμα της λάβας της ιστορικής έκρηξης.

Τελειωσαν οι ηφαιστειακες δραστηριοτητες στα Μεθανα;

Εάν ανεβείτε στις ψυχρές μάζες της λάβας και θαυμάσετε τη βλάστηση με δέντρα και βότανα, θα νομίσετε γρήγορα ότι ο ηφαιστειακός χώρος έχει απενεργοποιηθεί.

Αφού η αφρικανική πλάκα συνεχίζει να καταβυθίζεται κάτω από την μικρασιατική και ευρωπαϊκή πλάκα, θα συνεχιστεί η ηφαιστειακή δράση σε όλον τον τόξο του Αιγαίου.
Ακόμα κι αν δεν υπάρχουν εκρήξεις στη εποχή μας, αυτό δεν σημαίνει ότι η ηφαιστειότητα στα Μέθανα έχει τελειώσει πάντα.
Χρειάζεται μόνο νέο μάγμα να ρέει μέσα στους υπάρχοντες θαλάμους μάγματος κάτω από Μεθάνια και να υπάρξουν νέες διαδικασίες ανάμειξης μαγμάτος  που απελευθερώνουν αέριο, το οποίο στη συνέχεια επιτρέπει την άνοδο του ελαφρύτερου μάγματος. Εάν προστεθούν τεκτονικές διεργασίες (σεισμοί!), μία νέα ηφαιστειακή έκρηξη είναι δυνατή ανά πάσα στιγμή!

Ακόμη και σήμερα, οι διαρροές αερίου στον κόλπο Θειάφι (και σε άλλα μέρη της χερσονήσου!), Οι ιαματικές πηγές και οι αδύναμοι σεισμοί δείχνουν ότι ο ηφαιστειακός χώρος είναι μόνο σε φάση ανάπαυσης.

Με την οργάνωση του ηφαιστειακού Σαββατοκύριακου τον Αύγουστο 2013 και το ηφαιστειολογικό συνέδριο του Ιουνίου 2016 προσπαθήσαμε να ευαισθητοποιήσουμε τον κόσμο και τους τοπικούς πολιτικούς για τους ηφαιστειολογικούς κινδύνους. Συζητήσαμε ότι είναι πολύ σημαντικό τα Μέθανα να αποκτήσουν το δικό των δίκτυο σεισμογράφων και να παρακολουθούνται τακτικά οι άλλοι παράμετροι (αέρια, θερμοκρασίες, ανυψώσεις και μαγνητικό πεδίο).

Το ηφαίστειο στο νησί Montserrat  ήταν ήσυχο όσα χρόνια θυμόταν ο τοπικός πληθυσμός και ξαφνικά ενεργοποιήθηκε και η κύρια πόλη έπρεπε να εγκαταλειφθεί. Με τις εκρήξεις και  τα πυροκλαστικά ρεύματα καταστράφηκε όλη η πόλη. Ο θόλος εξακολουθεί να είναι ενεργός και σήμερα.

Πρόσφατα αποτελέσματα έρευνας (π.χ. από την Dr. Ingrid Smet) δείχνουν ότι υπήρχαν στο γεωλογικό παρελθόν πολύ μεγαλύτερες και πιο επικίνδυνες φρεατικές εκρήξεις και στα Μέθανα. Στο κέντρο της χερσόνησο υπήρχε στον Σταυρολόγγο μια καλδέρα ανάλογα με εκείνη της Νίσυρο.